به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر، در حالی که نظام سلامت ایران همچنان با چالش‌های ساختاری و مدیریتی دست و پنجه نرم می‌کند، دکتر ابراهیم نوری گوشکی، عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران، با انتشار یادداشتی بر ضرورت استقرار مدل رگولاتوری–اپراتوری برای موفقیت برنامه پزشک خانواده تأکید کرد.

او در این یادداشت با اشاره به فشارهای ناشی از بیماری‌های غیرواگیر، افزایش سالمندی، نابرابری‌های منطقه‌ای و هزینه‌های روزافزون سلامت، یکی از جدی‌ترین مشکلات نظام سلامت ایران را فعالیت‌های جزیره‌ای و ناهماهنگ نهادهای زیرمجموعه وزارت بهداشت عنوان کرد؛ وضعیتی که موجب اتلاف منابع، موازی‌کاری و نارضایتی مردم شده است.

به گفته او، مدل رگولاتوری–اپراتوری (Regulator-Operator) که در قوانین برنامه هفتم توسعه نیز بر آن تأکید شده، می‌تواند نقطه آغاز تحولی اساسی در ساختار سلامت کشور باشد. این مدل تفکیکی میان نقش «ناظر و سیاست‌گذار» (رگولاتور) و «ارائه‌دهنده خدمت» (اپراتور) قائل می‌شود و زمینه پاسخ‌گویی، شفافیت، رقابت‌پذیری و کیفیت بالاتر خدمات را فراهم می‌کند.

با وجود آنکه قانون، وزارت بهداشت را ملزم به تدوین سازوکار لازم برای این مدل کرده است، نوری گوشکی با انتقاد از تأخیرهای رخ‌داده اعلام کرد: شواهدی از اجرای واقعی این قانون و استقرار نظام سلامت الکترونیک مبتنی بر تنظیم‌گری دیده نمی‌شود.

چرا رگولاتوری-اپراتوری مهم است؟

به گفته این متخصص، مدل رگولاتوری-اپراتوری علاوه بر چابک‌سازی نظام سلامت، می‌تواند با ایجاد رقابت میان اپراتورها، زمینه ارتقای کیفیت، بهره‌وری، کاهش تعارض منافع و تقویت پاسخ‌گویی را فراهم کند. همچنین با ورود بخش خصوصی و نهادهای غیردولتی، بار اجرایی دولت کاهش یافته و سلامت مردم در بستر شفافیت و عدالت بهتر تأمین می‌شود.

او با اشاره به تجربیات موفق کشورهایی چون انگلستان، هلند، سوئد و کانادا، تأکید کرد که تفکیک دقیق نقش‌ها در این کشورها باعث بهبود عملکرد خدمات سلامت شده است.

چرا مدل در ایران اجرایی نشده؟

نوری گوشکی در تحلیل موانع، به دلایل زیر اشاره کرد:

1. عدم تعهد عملی دولت‌ها به اجرای قوانین توسعه‌ای

2. تعارض منافع گسترده در بدنه دولت و وزارت بهداشت

3. مقاومت ساختاری و فرهنگی در برابر واگذاری اختیارات

4. فقدان توان تخصصی و مدیریتی در برخی سطوح کلان

5. نبود زیرساخت اطلاعاتی و سامانه‌های یکپارچه سلامت

6. ضعف نهادهای غیردولتی در مناطق محروم

7. نبود نهاد تنظیم‌گر مستقل خارج از وزارت بهداشت

پزشک خانواده؛ ستون فقرات این تحول

او پزشک خانواده را نقطه تماس اولیه مردم با نظام سلامت دانست و گفت: بدون طراحی دقیق نقش پزشک خانواده در چارچوب نظام رگولاتوری، برنامه اجرایی آن به نتیجه نمی‌رسد. او خواستار تعریف شفاف پروتکل‌ها، یکپارچگی خدمات، ارجاع مؤثر، مدیریت منابع و نظارت مستمر شد.

راهکارهای پیشنهادی:

• تفکیک جدی نقش سیاست‌گذار از مجری

• ایجاد نهاد ملی تنظیم‌گر مستقل

• توسعه زیرساخت‌های پرونده سلامت الکترونیک

• توانمندسازی اپراتورهای غیردولتی

• آموزش مدیران و تغییر فرهنگ سازمانی

• شفاف‌سازی بودجه و هزینه‌کرد

• پایش و ارزیابی دقیق عملکرد اپراتورها

نظام سلامت ایران، برای خروج از وضعیت فعلی و تحقق برنامه پزشک خانواده، نیازمند تحولی ساختاری است. به اعتقاد نوری گوشکی، بدون استقرار کامل و عملیاتی مدل رگولاتوری–اپراتوری، نه تنها برنامه پزشک خانواده، بلکه کلیت نظام سلامت به عدالت، کیفیت و پایداری نخواهد رسید.